GST Information In Marathi : वस्तू आणि सेवा कर (GST) हा भारतातील वस्तू आणि सेवांच्या पुरवठ्यावर आकारला जाणारा एक व्यापक अप्रत्यक्ष कर आहे. 1 जुलै 2017 रोजी त्याची अंमलबजावणी करण्यात आली आणि विविध अप्रत्यक्ष कर जसे की केंद्रीय उत्पादन शुल्क, सेवा कर, VAT आणि इतर स्थानिक कर बदलले आहेत. जीएसटी ही भारतातील सर्वात मोठ्या कर सुधारणांपैकी एक मानली जाते, ज्यामुळे करप्रणाली अधिक सोपी, अधिक पारदर्शक आणि अधिक कार्यक्षम बनली आहे. या लेखात, आपण GST च्या मूलभूत गोष्टी, त्याचे फायदे, आव्हाने आणि त्याचा भारतीय अर्थव्यवस्थेवर होणारा परिणाम यावर चर्चा करू.
जीएसटी म्हणजे काय?
जीएसटी हा एक मूल्यवर्धित कर आहे जो वस्तू आणि सेवांच्या पुरवठ्यावर आकारला जातो. हा एक बहु-स्तरीय कर आहे जो वस्तू आणि सेवांच्या उत्पादन, विक्री आणि वापरावर आकारला जातो. पुरवठा साखळीच्या प्रत्येक टप्प्यावर कर गोळा केला जातो आणि तो अंतिम ग्राहक भरतो. जीएसटी हा डेस्टिनेशन-आधारित कर आहे, ज्याचा अर्थ वस्तू किंवा सेवा वापरल्या जातात त्या ठिकाणी कर आकारला जातो.
GST ने केंद्र सरकार, राज्य सरकार आणि स्थानिक प्राधिकरणांद्वारे आकारलेल्या विविध अप्रत्यक्ष करांची जागा घेतली आहे. जीएसटीने बदललेले विविध कर खालीलप्रमाणे आहेत:
- केंद्रीय उत्पादन शुल्क
- सेवा कर
- अतिरिक्त सीमाशुल्क
- सीमाशुल्क विशेष अतिरिक्त शुल्क
- राज्य व्हॅट
- केंद्रीय विक्री कर
- खरेदी कर
- करमणूक कर
- लक्झरी कर
- प्रवेश कर
GST ने हे सर्व कर एकत्र केले आहेत आणि आता भारतात वस्तू आणि सेवांच्या पुरवठ्यावर एकच कर आकारला जातो.
GST कसे काम करते?
जीएसटी हा एक बहु-स्तरीय कर आहे जो पुरवठा साखळीच्या प्रत्येक टप्प्यावर मूल्यवर्धनावर आकारला जातो. पुरवठा साखळीच्या प्रत्येक टप्प्यावर कर गोळा केला जातो आणि करदात्यांना इनपुट टॅक्स क्रेडिटवर दावा करण्याची परवानगी आहे. इनपुट टॅक्स क्रेडिट हे असे क्रेडिट आहे जे करदात्यांनी वस्तू आणि सेवांच्या खरेदीवर भरलेल्या करासाठी दावा केला जाऊ शकतो. पुरवठा साखळीच्या प्रत्येक टप्प्यावर, निर्मात्यापासून किरकोळ विक्रेत्यापर्यंत आणि शेवटी अंतिम ग्राहकापर्यंत करदात्यांनी इनपुट टॅक्स क्रेडिटचा दावा केला जाऊ शकतो.
भारतातील GST प्रणाली चार वेगवेगळ्या कर स्लॅबमध्ये विभागली गेली आहे, म्हणजे 5%, 12%, 18% आणि 28%. रफ मौल्यवान आणि अर्ध-मौल्यवान दगडांवर 0.25% आणि सोन्यावर 3% असा विशेष दर देखील आहे.
भारतातील GST प्रणाली तीन वेगवेगळ्या श्रेणींमध्ये विभागली गेली आहे, म्हणजे CGST (केंद्रीय वस्तू आणि सेवा कर), SGST (राज्य वस्तू आणि सेवा कर), आणि IGST (एकात्मिक वस्तू आणि सेवा कर). वस्तू आणि सेवांच्या राज्यांतर्गत पुरवठ्यावर अनुक्रमे केंद्र सरकार आणि राज्य सरकारद्वारे CGST आणि SGST लावले जातात. वस्तू आणि सेवांच्या आंतरराज्य पुरवठ्यावर IGST आकारला जातो.
जीएसटीचे फायदे:
कर आकारणीचे सरलीकरण:
GST ने विविध अप्रत्यक्ष करांचा समावेश करून भारतातील करप्रणाली सुलभ केली आहे. आता भारतात वस्तू आणि सेवांच्या पुरवठ्यावर फक्त एकच कर आकारला जातो. यामुळे कर आकारणीतील गुंतागुंत कमी झाली आहे आणि करदात्यांना कर कायद्यांचे पालन करणे सोपे झाले आहे.
करांच्या कॅस्केडिंग प्रभावाचे निर्मूलन:
जीएसटीने पूर्वीच्या करप्रणाली अंतर्गत होणारा करांचा कॅस्केडिंग प्रभाव काढून टाकला आहे. कॅस्केडिंग इफेक्ट म्हणजे करावरील कर, जो पुरवठा साखळीच्या वेगवेगळ्या टप्प्यांवर आकारण्यात येणाऱ्या विविध करांमुळे होत असे. यामुळे करदात्यांच्यावरील कराचा बोजा कमी झाला असून करप्रणाली अधिक सक्षम झाली आहे.
अनुपालनात वाढ:
जीएसटीमुळे करदात्यांची कर कायद्यांचे पालन वाढले आहे. हे GST नेटवर्कच्या परिचयामुळे आहे, जे नोंदणी, फाइलिंग आणि कर भरण्यासाठी एक ऑनलाइन प्लॅटफॉर्म आहे. GST Information In Marathi जीएसटी नेटवर्कमुळे ते सोपे झाले आहे
जीएसटीचे 4 प्रकार कोणते आहेत?
भारतात प्रत्यक्षात चार प्रकारचे GST (वस्तू आणि सेवा कर) आकारले जातात:
- CGST (केंद्रीय वस्तू आणि सेवा कर): हा कर केंद्र सरकारकडून वस्तू आणि सेवांच्या आंतरराज्य पुरवठ्यावर लावला जातो. हे केंद्रीय अप्रत्यक्ष कर आणि सीमा शुल्क मंडळ (CBIC) द्वारे गोळा केले जाते.
- SGST (राज्य वस्तू आणि सेवा कर): हा कर राज्य सरकारकडून वस्तू आणि सेवांच्या आंतरराज्य पुरवठ्यावर लावला जातो. तो राज्य कर विभागाकडून गोळा केला जातो.
- IGST (Integrated Goods and Services Tax): हा कर वस्तू आणि सेवांच्या आंतरराज्य पुरवठ्यावर लावला जातो. ते केंद्र सरकार संकलित करते आणि राज्यांमध्ये त्यांच्या संबंधित समभागांनुसार वितरित करते.
- UTGST (केंद्रशासित प्रदेश वस्तू आणि सेवा कर): हा कर भारताच्या केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये वस्तू आणि सेवांच्या आंतरराज्य पुरवठ्यावर केंद्रशासित प्रदेश सरकारद्वारे आकारला जातो.
CGST आणि SGST एकाच व्यवहारावर आकारले जातात, परंतु महसूल केंद्र आणि राज्य सरकारे स्वतंत्रपणे गोळा करतात. CGST आणि SGST चे दर समान आहेत, जे GST परिषद ठरवते. CGST द्वारे गोळा केलेला महसूल केंद्र सरकार वापरते आणि SGST द्वारे गोळा केलेला महसूल संबंधित राज्य सरकार वापरतात.
वस्तू आणि सेवांच्या आंतरराज्य पुरवठ्यावर IGST आकारला जातो आणि महसूल केंद्र सरकार गोळा करते. IGST द्वारे संकलित केलेला महसूल राज्यांमध्ये त्यांच्या संबंधित समभागांनुसार वितरित केला जातो.
भारतातील केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये वस्तू आणि सेवांच्या आंतरराज्य पुरवठ्यावर केंद्रशासित प्रदेश सरकारद्वारे UTGST आकारला जातो. UTGST चा दर SGST प्रमाणेच आहे आणि UTGST द्वारे गोळा केलेला महसूल केंद्रशासित प्रदेश सरकार वापरतो.
जीएसटी टक्केवारी किती आहे?
भारतातील GST (वस्तू आणि सेवा कर) टक्केवारी वस्तू आणि सेवांच्या श्रेणीवर अवलंबून असते. GST अंतर्गत चार वेगवेगळे कर स्लॅब आहेत, म्हणजे 5%, 12%, 18% आणि 28%. याव्यतिरिक्त, 0.25% असा विशेष दर आहे जो किमतीच्या आणि अर्ध-मौल्यवान दगडांवर आणि 3% सोन्यावर आकारला जातो.
5% कर स्लॅबमध्ये खाद्यपदार्थ, पुस्तके आणि वैद्यकीय उपकरणे यासारख्या आवश्यक वस्तूंचा समावेश आहे. GST Information In Marathi 12% कर स्लॅबमध्ये संगणक, प्रक्रिया केलेले खाद्यपदार्थ आणि पादत्राणे यासारख्या वस्तूंचा समावेश होतो. 18% कर स्लॅबमध्ये एअर कंडिशनर, सिमेंट आणि लक्झरी हॉटेल्स सारख्या वस्तूंचा समावेश आहे. 28% टॅक्स स्लॅबमध्ये कार, तंबाखू उत्पादने आणि उच्च श्रेणीतील घड्याळे यासारख्या लक्झरी वस्तूंचा समावेश आहे.
सेवांसाठीचे जीएसटी दर वस्तूंच्या कर स्लॅबप्रमाणेच आहेत. तथापि, आरोग्यसेवा आणि शिक्षण यासारख्या काही सेवा जीएसटीमधून वगळण्यात आल्या आहेत.
हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की काही वस्तूंवर लावलेल्या उपकरामुळे ते जास्त कर दरात येतात. उपकर हा GST भरपाई उपकर सारख्या विशेष प्रकल्पांना निधी देण्यासाठी विशिष्ट वस्तू आणि सेवांवर लावलेला अतिरिक्त कर आहे. या वस्तू आणि सेवांमध्ये एरेटेड पेये, लक्झरी कार, तंबाखू उत्पादने आणि कोळसा यांचा समावेश आहे.
GST परिषद भारतातील वस्तू आणि सेवांसाठी कर दर निश्चित करण्यासाठी जबाबदार आहे आणि ती वेळोवेळी या दरांचे पुनरावलोकन करते आणि आवश्यकतेनुसार सुधारित करते.
Read More : Police Bharti Information In Marathi